Wczesnowiosenne nawożenie azotowe zbóż ozimych
Decydujące znaczenie w produkcji roślinnej odgrywa azot. Niedobór tego pierwiastka w największym stopniu determinuje spadek plonów roślin, gdyż wykorzystywany jest do budowy licznych związków organicznych. W warunkach dobrego wczesnowiosennym zaopatrzenia zbóż ozimych w azot oraz przy dobrym ich zaopatrzeniu w pozostałe składniki pokarmowe, w tym między innymi w siarkę i magnez, można uzyskać najwyższe przyrosty plonów. Wniesienie azotu wiąże się bowiem z szybkim wzrostem masy roślinnej, a w konsekwencji powiększaniem powierzchni asymilacyjnej roślin. Azot wpływa na zwiększenie masy tysiąca ziaren, poprawia ilościowy stosunek ziarna do słomy oraz cechy jakościowe ziarna, korzystnie wpływając na zawartość białka oraz jego skład frakcyjny i aminokwasowy.
Głównym celem startowej wiosennej dawki azotu jest pobudzenie zbóż ozimych do krzewienia. Poprzez zwiększenia liczby kłosów na jednostce powierzchni oraz liczby ziaren w kłosie dawka startowa wpływa na zwyżkę plonu ziarna. Ma to szczególne znaczenie w łanach rzadkich, bowiem warunkuje tworzenie dużej liczby kwiatków i kłosków w różnicującym się zawiązku kłosa. W przypadku łanów gęstych wniesienie dawki startowej azotu pokrywa bieżące odżywienie wytworzonych jesienią źdźbeł.
Termin aplikacji pierwszej wiosennej dawki azotu uzależniony jest od stanu plantacji zbóż po zimie. W przypadku plantacji dobrze rozwiniętych i nadmiernie rozkrzewionych pierwsza dawka azotu powinna być stosowana w późniejszym okresie, aby nie doszło do nadmiernego rozkrzewienia się zbóż. Z kolei w przypadku plantacji słabych azot należy wnosić jak najwcześniej.
Wielkość wiosennej dawki azotu powinna być dostosowana do stopnia rozwoju zbóż ozimych, aktualnego stanu plantacji oraz ilości azotu dostępnego w glebie. Powinna również uwzględniać przewidywany plon ziarna. Na plantacjach nadmiernie rozkrzewionych w początkowej fazie wegetacji roślin powinny być stosowane niższe dawki azotu. W przypadku plantacji słabo rozwiniętych, względnie upraw które uległy uszkodzeniu w okresie zimowym zalecana jest aplikacja wyższych dawek azotu, które mają na celu pobudzenie zbóż do krzewienia. Wiosenna dawka azotu powinna wówczas stanowić około 60% całkowitej dawki tego makroskładnika.
Właściwe zaopatrzenie zbóż ozimych w azot poza doborem odpowiedniej dawki wczesnowiosennej powinno uwzględniać formę azotu. Na uprawach zbóż wymagających szybkiej regeneracji po zimie i na plantacjach słabo rozkrzewionych zalecana jest aplikacja najszybciej działającej saletrzanej formy azotu, która w krótkim czasie po wniesieniu przyspiesza wegetację roślin. W przypadku terenów, na których wegetacja zbóż rusza bardzo szybko, przynajmniej 50% wniesionej startowej dawki azotu powinny stanowić nawozy azotowe z szybkodziałającą formą saletrzaną azotu. Wniesienie saletrzanej formy azotu przed okresem największego zapotrzebowania zbóż ozimych na ten składnik pokarmowy wpływa na ich prawidłowy wzrost i rozwój.
Z kolei forma amonowa azotu jest formą wolniej pobieraną przez rośliny i jest ona przez dłuższy czas dla nich dostępna. Charakteryzuje się dobrym działaniem w niższych temperaturach, co jest bardzo istotne w okresie wczesnowiosennym. Korzystnie oddziałuje na rozwój systemu korzeniowego roślin, poprawiając pobieranie fosforu przez rośliny. Nawozy azotowe zawierające formę amonową azotu zalecane są szczególnie na plantacjach zbóż dobrze rozkrzewionych, na których dobrze sprawdza się także stosowanie roztworu saletrzano-mocznikowego (RSM), który w swoim składzie poza formą saletrzaną i amonową zawiera również wolniej działająca formę amidową. Aplikacja amidowej formy azotu w okresie wczesnowiosennym, mimo że zabezpiecza zboża w azot przez dłuższy okres czasu, to jednak w tym newralgicznym dla nich wiosennym okresie wzrostu nie umożliwia roślinom szybkiej dostępności azotu. W związku z tym, iż zastosowanie azotu w formie amidowej nie wpływa na dodatkowe krzewienie roślin, nawozy z taką formą zalecane są na rośliny dobrze rozkrzewione.
dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni