Strategia wiosennego nawożenia azotem rzepaku ozimego

W uprawie rzepaku ozimego wiosenna dawka azotu zależy przede wszystkim od zapotrzebowania rośliny na ten składnik, jak również od ilości azotu glebowego, który może być wykorzystany przez rzepak. Przy obliczaniu dawki nawozowej należy uwzględnić zakładany plon nasion oraz pobranie jednostkowe azotu na 1 tonę nasion wraz z odpowiednią masą słomy, jak również zawartość azotu glebowego.

Dawkę wylicza się w następujący sposób: (przewidywany plon nasion [w t/ha] x pobranie jednostkowe pierwiastka [w kg N/1 t nasion z odpowiedną masą słomy]) – zawartość glebowego azotu mineralnego.

Przykład:

Zakładany plon nasion rzepaku ozimego – 4,5 t

Pobranie jednostkowe azotu – 55 kg

Zawartość azotu glebowego – 60 kg

Dawka nawozowa = (4,5 x 55) – 60 = 190 kg azotu na ha

W przypadku nieznajomości zawartości azotu glebowego, przy ustalaniu dawki azotu uwzględnia się rodzaj stanowiska na jakim uprawiany jest rzepak ozimy. Przyjmuje się wówczas, że w uprawie rzepaku ozimego na stanowisku żyznym, np. po pszenicy roślina dysponuje azotem mineralnym na poziomie od 40 do 90 kg. Z kolei w przypadku stanowiska uboższego, np. po pszenżycie, rzepak może wykorzystać z gleby mniejsze ilości azotu, na poziomie 10 – 50 kg N/ha.

W uprawie rzepaku ozimego bardzo ważną rolę odgrywa jak najszybsza aplikacja pierwszej wiosennej dawki azotu, która najczęściej stanowi połowę zalecanej dawki całkowitej tego składnika pokarmowego. Uwzględniając warunki atmosferyczne pierwszą dawkę azotu w rzepaku należy zastosować pomiędzy końcem lutego (jeśli umożliwiają to przepisy prawne) a początkiem marca. Z kolei druga dawka azotu powinna być wniesiona co najmniej 4 tygodnie przed kwitnieniem roślin.

Należy podkreślić, że w uprawie rzepaku ozimego bardzo ważne jest zachowanie odpowiedniego terminu aplikacji azotu, bowiem zbyt późna aplikacja, a tym samym duża dostępność tego składnika dla roślin w późniejszym okresie wzrostu, skutkuje opóźnieniem i przedłużeniem kwitnienia rzepaku oraz zwiększeniem jego podatności na wyleganie. Wpływa również niekorzystnie na rozwój roślin, gdyż nadmierny rozwój wegetatywny znacznie ogranicza możliwość zapylenia niżej położonych kwiatów. Dochodzi do słabego rozwoju łuszczyn wynikającego z ograniczonej dostępności światła słonecznego. Utrudniony jest także zbiór rzepaku. W konsekwencji obniża się plon nasion i pogorszają się ich parametry jakościowe. Dlatego też w sytuacji braku opadów atmosferycznych w okresie wiosennym, które warunkują działanie zastosowanych nawozów azotowych, druga dawka azotu powinna być zastosowana we wcześniejszym terminie. Natomiast w przypadku przedłużającej się zimy wniesienie azotu w uprawie rzepaku ozimego nawet w postaci jednej większej dawki jest znacznie korzystniejsze niż jej podział i zbyt późna aplikacja tego składnika pokarmowego.

Przy ustalaniu nawożenia azotowego rzepaku ozimego poza wielkością dawek i terminem ich aplikacji ważną rolę odgrywa również forma wniesionego azotu. W przypadku pierwszej dawki azotu przynajmniej połowę składnika dobrze jest zastosować w formie saletrzanej, która jest łatwo przyswajalna dla roślin, np. wnosząc saletrę amonową, saletrzak czy RSM. Daje to możliwość szybkiej wiosennej regeneracji uszkodzeń zimowych, jak również odbudowę rozety liściowej rzepaku ozimego. Przy aplikacji drugiej dawki azotu można zastosować wolniej działającą formę amidową azotu, niemniej jednak należy ją wnosić wcześniej, bowiem wymaga ona więcej czasu aby stała się dostępna dla roślin.

Należy podkreślić, że efektywność wykorzystania azotu przez rzepak ozimy jest w dużym stopniu uzależniona od właściwego zaopatrzenia roślin w pozostałe makroskładniki, takie jak magnez i siarka oraz fosfor i potas. Przybliżone jednostkowe pobranie makroelementów przez rzepak ozimy [kg/t nasion z odpowiedną masą słomy] kształtuje się następująco: N – 55-60, P₂O₅ – 20-30, K₂O – 70-80, Mg – 5-8, S – 15-20.

W okresie wiosennym poza azotem rzepak ozimy powinien być nawożony przede wszystkim siarką i mikroelementami, a w razie potrzeby magnezem i potasem. Wskazane jest aby nawożenie doglebowe siarką wykonać przed wiosennym ruszeniem wegetacji, ponieważ jest ona jednym z podstawowych składników, które warunkują pobranie i wykorzystanie azotu z gleby. Kontrolując metabolizm azotowy w roślinie siarka wpływa do wbudowywanie azotu w związki organiczne, zapobiegając tym samym nagromadzeniu niebiałkowych form azotu, które stanowią potencjalne pożywienie dla patogenów. Rzepak należy do roślin o bardzo dużych potrzebach pokarmowych w stosunku do tego pierwiastka. Dlatego też nawozy, które poza azotem zawierają również siarkę i magnez są zalecane szczególnie jako pierwsza wiosenna dawka w uprawie tej rośliny. Wielkość dawki siarki zależy przede wszystkim od dawki azotu. W zależności od dostępności azotu z gleby dawka siarki powinna kształtować się w zakresie od 1/3 do 1/4 dawki azotu.

dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni