Pomyśl o rozsadzie – ważne czynniki w produkcji
Produkcja rozsad warzyw jest niezwykle ważną operacją. Jeśli rolnicy nie stosują wysokiej jakości, zdrowych i energicznych sadzonek, nie są w stanie osiągnąć wysokiego potencjału plonowania. Chociaż rolnicy nadal samodzielnie produkują sadzonki, komercyjna produkcja rozsad w wysoce wyspecjalizowanych zakładach ma zasięg ogólnoświatowy. Stopniowo opracowane przez zakłady technologie produkcyjne, gdzie każda komórka w wielotacy to osobna roślina, pozwalają na jednolitość i jednorodność roślin oraz zmniejszają konkurencję między sadzonkami.
Dzięki nowoczesnym technologiom i usprzętowieniu potrzeba mniej pracy przy mieszaniu i sterylizacji podłoża, napełnianiu tac i obsługi rosnących roślin.
Produkcja wysokiej jakości rozsady jest bardzo ważna w produkcji warzyw. Chociaż nie ma dokładnie określonych standardów, przyjmuje się że rozsady wysokiej jakości powinny posiadać następujące cechy:
– brak infekcji chorób i szkodników;
– zdolność do przeżycia w niesprzyjających warunkach po przesadzeniu;
– dobrze rozwinięty system korzeniowy;
– dobrze rozwinięty obszar liści bez wad wizualnych liści, takich jak chloroza (żółknięcie tkanek) lub martwica (martwe tkanki).
Żeby osiągać i produkować rozsady warzyw na wysokim poziomie jakościowym trzeba spełnić kilka ważnych elementów, które poniżej zostaną pokrótce opisane.
WARUNKI PRODUKCJI ROZSAD WARZYW
Młode sadzonki są na ogół bardzo wrażliwe na stresy abiotyczne i biotyczne.
Dlatego obiekt produkcyjny musi być odpowiednio wyposażony i zlokalizowany, aby zapewnić optymalne warunki do produkcji. Lokalizacja jest jedną z kluczowych elementów powodzenia produkcji. Ważne jest, aby zmaksymalizować jednolitość dostępu światła słonecznego dlatego obiekty powinny znajdować się w miejscu odległym od otaczających drzew lub budynków, aby zapobiec zacienieniu w ciągu dnia.
Ponadto dobry obiekt produkcyjny powinien być wyposażona w pewne narzędzia
i systemy, o których poniżej.
Komora kiełkowania zwykle powinna być izolowanym pomieszczeniem o kontrolowanej temperaturze i wilgotność względnej. Celem jest ułatwienie procesu kiełkowania w ograniczonej przestrzeni i uniknięcie kosztów ogrzewania dużego pomieszczenia do kiełkowania. „Kiełkowniki” są z reguły wyposażone w system ogrzewania i chłodzenia w celu kontroli temperatury oraz system zraszania bądź zamgławiania do kontroli nawilżania. Cyrkulacja powietrza w komorze do kiełkowania jest ważna dla zapewnienia jednolitej temperatury i wilgotności co zapobiega nierównomiernym wschodom roślin.
System podtrzymywania tac, który powoduje tzw. powietrzne przycinanie korzeni. Tace powinny być umieszczone ≥ 5 cm powyżej poziomu podłogi, wsparte na np. drewnianych klockach, drutach czy doniczkach. Kiedy korzenie sadzonki stykają się z powietrzem pod tacą, końcówki korzeni zamierają a co za tym idzie zachęcają i powodują tworzenie się kłębków korzeni w komórce tacy.
System irygacyjny czyli nawadniający musi zapewnić równomierny rozkład wody co jest kluczowe dla równomiernego wzrostu sadzonek. Niestety w małych produkcjach rozsad na własny użytek z reguły producenci podlewają ręcznie przy użyciu węża co powoduje różne uwodnienie roślin w poszczególnych miejscach na rozsadniku. W każdym przypadku jednak zewnętrzne komórki w tacach tackach wysychają szybciej niż te znajdujące się w środku. Dlatego też na belkach podlewających dodatkowo instalowane są skrajnie dodatkowe dysze podlewające.
System grzewczy powinien być wydajny i zapewnić jednolitą temperaturę w całym obiekcie oraz nie uwalniać toksycznych dla roślin oparów. Odpowiednie źródła energii obejmują gaz ziemny, olej opałowy, drewno, pozostałości z przemysłu oliwy z oliwek oraz energię elektryczną.
Niecałkowite spalanie produktów naftowych powoduje wytwarzanie etylenu co może powodować „wypadanie” roślin. To wiąże się z koniecznością zastosowania odpowiedniej wentylacji niezależnie od rodzaju paliwa do ogrzewania.
System chłodzenia/wentylacji w przypadku obiektów szklarniowych może być kontrolowany przy użyciu otwierania bocznych ścian lub dachu. W systemach wentylacji dachowej wyróżniamy cabrio i venlo. Wraz ze wzrostem temperatury zewnętrznej może wzrosnąć również temperatura powietrza w obiekcie mimo otwartych boków czy dachu. Wtedy do utrzymania odpowiedniej temperatury dla optymalnego wzrostu roślin można zastosować wymuszoną wentylację używając wentylatorów elektrycznych. Jeśli temperatury w lecie przekraczają dopuszczalne poziomy i nie mogą być skorygowane przez naturalną lub wymuszoną wentylację, chłodzenie wyparne jest alternatywą. Jest to proces chłodzenia poprzez odparowanie wody. W tym celu na podłogę obiektu zalewa się wodą. Powoduje to również zmniejszenie utraty wilgoci roślin i zmniejsza wymagania dotyczące nawadniania.
Cieniowanie można również zastosować w celu schłodzenia szklarni. Najlepsze, ale najdroższe rozwiązanie to zastosowanie wewnętrznych ruchomych ekranów, które mogą być również stosowane w celu zmniejszenia strat termicznych podczas zimnych nocy. Producent musi mieć świadomość, że cieniowanie spowoduje zmniejszenie natężenia światła co może powodować opóźnienie wzrostu sadzonki dlatego też cieniowanie stosujemy tymczasowo, w najgorętszych godzinach dnia.
MATERIAŁY DO PRODUKCJI ROZSAD
Nasiona
Podstawowym wymaganiem w systemie produkcji rozsad jest wysoka jakość nasion.
Ważna jest tu siła i energia kiełkowania nasion. Z reguły nasiona do produkcji rozsady powinny mieć procent kiełkowania co najmniej 90%. W miarę starzenia się nasion szybkość kiełkowania spada w zależności od warunków i gatunku. Przyczyną również może być wysoka temperatury i wilgotność w miejscu przechowywania.
Tace
Tace z polietylenu są najczęściej stosowane w produkcji rozsad warzyw, ale stosowane są również sztywne tace plastikowe. Tace ze styropianu są tańsze, ale mają wady:
– można je łatwo uszkodzić i złamać,
– sadzonki mogą wrastać w tacę,
– są trudne do czyszczenia.
Tace różnią się liczbą, rozmiarem i kształtem komórek. Odpowiedni dobór tacy obejmuje: gatunek rośliny, warunki uprawy i rodzaj siewnika do nasion. Ważna jest żeby taca była wolna od zanieczyszczeń oraz sterylna. Tace plastikowe powinny być sterylizowane przez zanurzenie w formalinie lub 10% roztworze wybielacza (Kubota i in. 2013). Tace polistyrenowe z kolei nie mogą być traktowane formaliną, ale można ją odkażać roztworami na bazie miedzi (3%). Pojemniki następnie
należy dokładnie przepłukać, aby uniknąć toksyczności dla roślin i wysuszyć przed użyciem. Tace polistyrenowe nie mogą być nagrzewane powyżej 70 – 75°C .Tac tych nie wolno również używać więcej niż 2–3 razy.
Podłoża
Biorąc pod uwagę małą objętość podłoża w tacach na sadzonki, musi ono mieć określone właściwości fizyczne. Można stosować różne podłoża uprawowe, ale najczęściej stosowanym materiałem do produkcji rozsady warzyw jest torf o doskonałych właściwości chemicznych, biologicznych i fizycznych. Przyjmuje się że dobre podłoże powinno cechować się:
– niskim stosunkiem objętości do masy;
– dobrym napowietrzeniem i rezerwą w łatwo dostępną wodę;
– dobrymi właściwości nawadniającymi po przesuszeniu;
– dobrą zdolnością buforowania pH;
– brakiem toksycznych związków;
– brakiem nasion chwastów, szkodników i patogenów;
NAWOŻENIE JAKO JEDEN Z WAŻNIEJSZYCH ELEMENTÓW W PRODUKCJI ROZSAD
Nawozy w produkcji rozsad są powszechnie stosowane przez system irygacyjny w wyspecjalizowanych zakładach. Częstotliwość i stężenie stosowanych nawozów różnią się w zależności od uprawy, stopnia dojrzałości i warunków klimatycznych (np. promieniowanie słoneczne i temperatura). Niektóre podłoża do produkcji rozsad zawierają tzw. „ładunek początkowy” nawozów, w którym to przypadku przez pierwsze kilka dni nie jest wymagane nawożenie.
Azot (N) jest najsilniejszym składnikiem odżywczym warunkującym wzrost młodych roślin. Rośliny warzywne jak wspomniałem w zależności od gatunku różnią się pod względem reakcji na dokarmianie N. Program nawożenia musi zostać odpowiednio zmodyfikowany, np. pomidory bardzo mocno reagują na N i nadmiar obniża jakość sadzonki. Jeśli nawozimy przy każdym podlewaniu należy stosować w zależności od nawozu stężenie nie większe niż 50–100mg/l⁻¹ N na etapie rozwoju roślin. Jeśli dokarmianie jest przeprowadzane raz na kilka dni, można użyć stężenia 100–200mg/l⁻¹. Papryka wymaga więcej N niż pomidory i tu przy każdym podlewaniu, możemy użyć ok 100mg/l⁻¹.
W przypadku wszystkich upraw zbyt wysokie dawki azotu mogą powodować przerost lub nawet toksyczność dla roślin. Rozsady uprawiane przy wysokim poziomie nawożenia azotem są mniej odporne na suche warunki pogodowe i promieniowanie słoneczne co prowadzi do niskiej odporności i słabszego przetrwania roślin po przesadzeniu do gruntu.
Fosfor (P) i potas (K) są również ważne dla zagwarantowania stałego i zrównoważonego wzrostu sadzonek warzyw. Dlatego połączone roztwory składników odżywczych zawierające trzy najczęściej używane elementy są powszechnie stosowane na rozsadnikach. Nawóz powinien zawierać odpowiednie ilości składników odżywczych w 1 litrze i tak przyjmuje się odpowiednio dla: N (50–200 mg/l),P (10–40 mg/l) i K (100–300 mg/l).
Świetnie sprawdzającym się produktem w produkcji rozsad jest nawóz doglebowo-nalistny od firmy Timac Agro czyli Fertiactyl Starter. Dzięki swojej recepturze wpływa na kilka istotnych elementów, które wiążą się z informacjami powyżej. Pierwszym z nich jest zawartość kwasów huminowych i fulwowych, które wpływają na strukturę torfu w wielotacy dzięki czemu mamy odpowiednie stosunki powietrzne i możliwość utrzymywania wody. Zeatyna z kolei wpływa na lepsze ukorzeniani się rośliny co jest jednym z najważniejszych elementów dobrej jakościowo rozsady. Glicyna-Betaina jako trzecia substancja biostymulująca wpływa na środowisko antystresowe rośliny dzięki czemu po wysadzeniu do gruntu może ona prawidłowo funkcjonować. Oczywiście z racji że to nawóz są również makroelementy w postaci NPK w ilości odpowiednio w 1 litrze: N-162,5g; P-62,5g oraz K-100g. To pokazuje że produkt działa w 4 płaszczyznach ważnych dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Szczegóły odnośnie produktu można znaleźć na stronie internetowej i u Doradców Techniczo-Handlowych.
Podsumowując…
Produkcja rozsady na wysokim poziomie wymaga odpowiedniej infrastruktury. Odpowiednio wyposażone obiekty są gwarancją sukcesu w produkcji rozsady warzyw. Wielu producentów warzyw w Polsce nadal we własnym zakresie produkuje sobie sadzonki. Nie zawsze obiekty w których ta produkcja się odbywa spełniają wymagania opisane powyżej. To przekłada się wiele razy na słabsze jakościowo sadzonki o słabym systemie korzeniowym i słabszą adaptacją roślin po przesadzeniu. Dlatego warto się zastanowić czy nie warto zaufać wyspecjalizowanym zakładom produkującym rozsady ale na to pytanie każdy producent musi sobie odpowiedzieć sam.
Wszystkim producentom rozsad tak czy inaczej rekomenduje zastosowanie preparatu Fertiactyl Starter.
Karol Majchrowski
Główny specjalista ds. warzywnictwa