Zastosowanie wapnia odżywczego w uprawie roślin odgrywa istotną rolę w prawidłowo prowadzonej strategii nawożenia, ponieważ nawet na glebach o uregulowanym odczynie zawartość tego pierwiastka może być niska i niewystarczająca do pokrycia potrzeb pokarmowych roślin w ten składnik pokarmowy. Rola wapnia w roślinach jest niezwykle istotna, ze względu na pełnione przez ten pierwiastek funkcje strukturalne, biochemiczne i fizjologiczne.
Wapń odgrywa kluczową rolę we wszystkich procesach wzrostu i różnicowania się komórek roślinnych, a zapewniając wysoką wytrzymałość ścian komórkowych, utrzymuje integralność i spójność tkanek. Wpływa na przepuszczalność i selektywność błon komórkowych, umożliwiając sprawne pobieranie i transport składników odżywczych w roślinie. Wapń, podobnie jak jony potasu, kontroluje gospodarkę wodną roślin, a poprzez wpływ na otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych warunkuje efektywne gospodarowanie wodą, ograniczając negatywne skutki suszy. Sprzyjając ukorzenianiu się roślin oraz wpływając na rozwój systemu korzeniowego i tworzenie włośników poprawia pobieranie wody i składników mineralnych z gleby. Wapń poprzez stabilizację pektyn występujących w ścianie komórkowej zwiększa odporność roślin na patogeny, wyleganie oraz niesprzyjające warunki klimatyczne, np. suszę. Ogranicza również negatywne skutki oddziaływania wysokiej temperatury na rośliny.
Dużym zapotrzebowaniem na wapń charakteryzują się rośliny sadownicze. Aplikacja tego składnika wpływa na równomierne dojrzewanie owoców i warzyw oraz poprawę ich parametrów jakościowych i właściwości przechowalniczych. Wapń odgrywa zasadniczą rolę w procesie starzenia się owoców. Ogranicza również występowanie wielu chorób fizjologicznych. Owoce charakteryzujące się odpowiednią zawartością wapnia są mniej podatne na infekcje wywołane przez grzyby patogeniczne. Dolistna aplikacja tego składnika pokarmowego jest szczególnie zalecana w początkowym okresie wzrostu zawiązków, zwłaszcza przy wystąpieniu trudnych warunków do pobierania wapnia z gleby, np. przy niskiej temperaturze gleby, a także w okresach podtopień i suszy.
W efekcie zaburzenia dystrybucji wapnia w roślinie, względnie jego rzeczywistego niedoboru, dochodzi do ograniczenia wzrostu części nadziemnych i systemu korzeniowego roślin. W tkankach niedostatecznie zaopatrzonych w wapń, przy wzroście wilgotności i opadach deszczu, następuje osłabienie ścian komórkowych, prowadząc między innymi do pękania owoców, np. jabłek czy czereśni. Przy niedoborze wapnia dochodzi do drobnienia owoców i zwiększenia ich podatności na korkowacenie i oparzenia słoneczne. Deficyt tego składnika ogranicza zdolność przechowalniczą oraz trwałość w obrocie owoców i warzyw. Dochodzi do zwiększenia podatności na infekcje wywołane przez grzyby patogeniczne oraz wystąpienia szeregu chorób fizjologicznych, takich jak gorzka plamistość podskórna występująca na owocach jabłoni, szklistość miąższu, rozpad wewnętrzny, rozpad chłodniczy, oparzelina powierzchniowa czy zbrązowienie przygniezdne, które w wielu przypadkach prowadzą do znacznych strat w plonie.
W przypadku wapnia odżywczego bardzo ważna jest dostępność tego składnika pokarmowego przez cały okres wegetacji roślin, co związane jest z brakiem możliwości wycofywania wapnia z organów starszych do młodszych, co skutkuje koniecznością pobierania tego składnika do końca wegetacji. Dlatego też niezwykle istotne jest aby pierwiastek ten był dostarczany roślinom przez cały okres ich wegetacji.
Pobieranie wapnia przez rośliny przebiega wolniej niż pobieranie azotu, fosforu czy potasu. Rośliny o większych potrzebach pokarmowych w stosunku do wapnia pobierają go szybciej od roślin charakteryzujących się niższymi potrzebami pokarmowymi. Podobnie rośliny dwuliścienne pobierają wapń szybciej od roślin jednoliściennych. Pobieranie wapnia z gleby przez rośliny zależy od obecnej formy azotu w glebie. Występowanie jonów azotanowych wpływa na zwiększenie pobierania wapnia, podczas gdy obecność jonów amonowych – na jego obniżenie. Analogicznie intensywne nawożenie potasowe zmniejsza pobieranie tego składnika pokarmowego. Przy występowaniu niewielkich ilości magnezu w środowisku wzrostu roślin dochodzi do zwiększenia pobierania wapnia. Natomiast wyższe nawożenia magnezem skutkuje ograniczeniem pobierania tego składnika przez rośliny. Analogiczny wpływ na zmniejszenie pobierania wapnia występuje przy wyższym nawożeniu roślin siarką. Ograniczenie pobierania ma również miejsce przy nadmiarze sodu w glebie.
dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni
