Odżywianie roślin warzywniczych drogą nalistną

Głównym sposobem dostarczania roślinom warzywniczym składników pokarmowych jest nawożenie doglebowe i odżywianie poprzez system korzeniowy. Jednak w czasie okresu wegetacji rośliny napotykają na różne niekorzystne czynniki takie jak np. warunki pogodowe, gdzie susza lub nadmierna wilgoć może powodować dysfunkcje systemu korzeniowego i utrudniać prawidłowe pobieranie składników z gleby. W takich sytuacjach nieodzownym elementem prawidłowego żywienia roślin i zapobiegania niedoborom może okazać się nawożenie dolistne czyli aplikacja potrzebnych pierwiastków w postaci oprysku. Jednak żeby dobrze nawozić dolistnie trzeba zwrócić uwagę na kilka czynników.

Monitorowanie upraw i niedoborów na roślinach

Aby monitorować stan składników odżywczych warzyw w sezonie wegetacyjnym, zaleca się obserwację i badanie roślin/tkanek tuż przed krytycznymi etapami wzrostu, np. podczas intensywnego przyrastania roślin. Można wykrywać niedobory organoleptycznie i reagować na nie lecz tu istnieje ryzyko pomyłki wskutek czego nasze działanie może okazać się mało skuteczne. Innym sposobem jest skorzystanie z pomocy doradców nawozowych wyposażonych we fluorymetr (np. doradców Timac Agro Polska) za pomocą którego w krótkim czasie na podstawie badania liści jesteśmy w stanie zobaczyć stan odżywienia roślin. Na podstawie takiego badania producent może skutecznie planować dokarmianie dolistne aby utrzymać odpowiedni poziom składników odżywczych w sezonie wegetacyjnym lub korygować ich poziom.

Co nam daje nawożenie dolistne?

Nawożenie nalistne jest jednym z narzędzi do utrzymania lub poprawy stanu odżywienia roślin w sezonie wegetacyjnym. Często widać szybkie efekty, a braki można korygować przed wystąpieniem strat wydajności lub jakości. Nawożenie dolistne pozwala również na wielokrotne stosowanie takiej formy odżywiania po sadzeniu. Ponadto zmniejsza się obawa o utratę składników odżywczych, wskutek np. wiązania, wymywania co może mieć miejsce w przypadku nawozów doglebowych.

Jednak nawożenie dolistne ma również pewne ograniczenia. Istnieje możliwość zranienia roślin solami nawozowymi, dlatego dawki nawozów dolistnych są ograniczone. Tylko małe ilości mogą być pobierane przez liście jednocześnie dlatego często konieczne jest wielokrotne stosowanie co z kolei zwiększa koszty aplikacji. Poza tym dokarmianie nalistne nie zawsze może okazać się skuteczne, na co wpływ może mieć np. forma podanego składnika odżywczego czy też etap wzrostu rośliny w którym aplikowano nawóz.

Nawożenie dolistne przede wszystkim służy zapobieganiu niedoborom lub ich korygowaniu, szczególnie w przypadku upośledzenia funkcji systemu korzeniowego. Zdarza się to często, gdy jest długa, deszczowa pogoda i gleby są podmokłe lub gdy jest zbyt sucho. Nawożenie dolistne jest również konieczne, gdy warunki glebowe, takie jak niskie pH, powodują wiązanie składników odżywczych, co ogranicza pobieranie ich z gleby. Nawożenie dolistne można również stosować do ukierunkowywania etapów wzrostu w celu poprawy odżywienia warzyw, poprawy ich koloru, wyglądu, jakości i plonu.

Wchłanianie składników pokarmowych

Nawozy dolistne stosuje się w postaci płynnych roztworów wody i rozpuszczonych w niej nawozów w postaci jonów lub małych cząsteczek. Dolistne wejście składników odżywczych odbywa się głównie przez woskową skórkę czyli warstwę ochronną pokrywającą komórki liści. Woskowa skórka służy do kontrolowania utraty wody z powierzchni liści i zawiera bardzo małe pory, które pozwalają niektórym małym cząsteczkom substancji rozpuszczonej wniknąć do komórek liści. Pory te wyłożone są ładunkami ujemnymi. Składniki odżywcze nawozów w formie kationowej lub z ładunkami obojętnymi najłatwiej dostają się tymi kanałami: obejmuje to amon, potas, magnez i mocznik. Natomiast ujemnie naładowane składniki odżywcze (fosforany, siarczany, molibdeniany) znacznie wolniej przemieszczają się przez naskórek. Ruch przez skórkę zależy również od wielkości cząsteczki, stężenia substancji odżywczej, czasu, w którym substancja odżywcza znajduje się w roztworze na liściu, w jakiej formie jest odżywka, a także od grubości skórki liścia.

Mobilność i skuteczność pierwiastków dostarczanych nalistnie

Kolejnym czynnikiem wpływającym na efektywność nawożenia dolistnego jest to, co dzieje się po wejściu składnika odżywczego w obszar liści. Niektóre mniejsze cząsteczki lub cząsteczki o mniejszym ładunku są łatwo transportowane w układzie naczyniowym do innych obszarów rośliny (amon, potas, magnez, mocznik). Inne większe cząsteczki i silnie dodatnio naładowane składniki odżywcze pozostają blisko miejsca, w którym się znajdują, ponieważ wiążą się ze ścianami komórek w obszarach międzykomórkowych zawierających ładunki ujemne. Ściśle utrzymywane składniki odżywcze obejmują wapń, mangan, żelazo, cynk i miedź. Ca jest nie mobilny i nie porusza się po wejściu do tkanki roślinnej. Ujemnie naładowane składniki odżywcze, takie jak fosfor i siarka, bardzo powoli są wchłaniane. Żelazo, mangan, miedź i cynk powoli wchodzą w komórki roślinne i są niemobilne.

Poniżej lista głównych składników pokarmowych  i ich form najbardziej skutecznych w  odżywianiu dolistnym warzyw.

Dolistne zastosowania azotu może przynieść korzyści większości warzyw, jeśli roślina ma niską jego zawartość. Najbardziej skuteczne formy N to: metylenomoczniki i siarczan amonu.

Potas dolistny (K) stosuje się w największym stopniu do warzyw owocujących, takich jak pomidory czy ogórki. Najlepszymi źródłami K są siarczan potasu lub azotan potasu.

Dolistny magnez (Mg) jest powszechnie stosowany w warzywach. Najlepszym źródłem jest siarczan magnezu.

Często zaleca się dolistne stosowanie wapnia, ale ponieważ jest pierwiastkiem niemobilnym, musi być stosowany na odpowiednich etapach wzrostu, aby był skuteczny. Na przykład w celu zmniejszenia wystąpienia suchej zgnilizny wierzchołkowej wapń dolistny należy stosować, gdy owoce są bardzo małe. Najlepszym źródłem dolistnego wapnia jest azotan wapnia, chlorek wapnia i niektóre chelatowane produkty wapniowe.

Żelazo (Fe), mangan (Mn) lub cynk (Zn) najlepiej stosować dolistnie jako formy siarczanowe. Podczas gdy te w/w mikroelementy nie są mobilne, ich dolistne aplikacje są bardzo skuteczne w korygowaniu lokalnych niedoborów liści.

Innym mikroskładnikiem odżywczym, który może być skuteczny jako aplikacja dolistna, jest bor. Bor jest bardzo toksyczny dla roślin, jeśli jest aplikowany w nadmiarze, więc zastosowanie we właściwych dawkach ma kluczowe znaczenie.

Aby nawozy dolistne były najbardziej skuteczne, powinny pozostawać na liściach lub innych docelowych tkankach roślinnych w postaci płynnej tak długo, jak to możliwe. Mocznik i formy amonowe, potas i magnez są zwykle wchłaniane w ciągu 12 godzin. Wszystkie inne składniki odżywcze mogą zostać wchłonięte przez kilka dni podczas zwilżenia liści. Dlatego zaleca się stosowanie nawozów dolistnych o zmierzchu lub wczesnym wieczorem, gdy rosa jest na liściach, w dużej objętości wody i przy użyciu mniejszych kropelek, aby pokryć więcej i większą powierzchnię liści. Często nawozy dolistne są stosowane z pestycydami ale dla najlepszej skuteczności i zmniejszenia potencjału fitotoksyczności zaleca się stosowanie ich osobno. Do aplikacji dolistnych należy używać wyłącznie dobrze rozpuszczalnych nawozów lub w postaci płynnej i starać się dostosować pH wody tak, aby była lekko kwaśna.

Ile i kiedy zastosować?

Nawozy dolistne są najbardziej skuteczne, gdy stosuje się je na młodsze liście i owoce. W miarę starzenia się liści lub owoców naskórek gęstnieje, a grubszy naskórek absorbuje znacznie mniejsze ilości składników odżywczych, takich jak np. potas. Jednak młodsza tkanka roślinna jest również najbardziej podatna na potencjalne oparzenia nawozem.

Ponieważ nawozy dolistne są w postaci soli, mogą uszkadzać tkankę roślinną, jeśli zostaną zastosowane w zbyt wysokich dawkach. Zasadniczo zaleca się roztwór nawozu od 0,5-2%. Niektóre warzywa są bardziej wrażliwe na uszkodzenie solą nawozową niż inne. Warzywa o dużych liściach z cieńszymi skórkami np. liściowe mają większe ryzyko uszkodzenia solami w porównaniu z uprawami, takimi jak kapustne, które mają grube skórki. Dlatego nawozy dolistne należy stosować dla każdej uprawy warzywnej według zalecanych dawek.

Firma Timac Agro Polska posiada w swojej ofercie bogatą gamę produktów dedykowanym do odżywiania dolistnego. Nawozy płynne z gamy Fertileader to 7 produktów o różnym składzie pierwiastkowym dostosowane do potrzeb różnych gatunków w kolejnych etapach rozwoju. Wyróżnikiem tych nawozów jest kompleks biostymulujący Seactiv czyli Glicyna-Betaina oraz IzoPentyl Adeniny które wpływają na skuteczne odstresowanie rośliny oraz zapewniają jej lepszą wchłanialność i dystrybucję składników pokarmowych. Dodatkowo nośnikiem składników pokarmowych są aminokwasy co zapewnia ich łatwą i szybką dostępność, a to z kolei przekłada się na skuteczność odżywiania drogą nalistną.

Innym ciekawym produktem płynnym od Timac Agro do stosowania nalistnego w uprawie warzyw owocujących jest produkt Maxifruit. Nawóz ten zawiera kompleks NMX, który ma na celu ułatwić roślinie w sposób naturalny i bezpieczny regulację procesów prowadzących do uzyskania obfitego plonu owoców o wysokiej jakości. Zawiera prekursory regulatorów wzrostu oraz przekaźniki niezbędne do ekspresji tych regulatorów. Stymuluje naturalny proces zawiązywania owoców oraz wpływa na polepszenie ich jakości.

Umiejętne dobranie oraz zastosowanie w odpowiednim czasie nawozów dolistnych  w uprawie warzyw może mieć kluczowe znaczenie w końcowym rozrachunku i znacząco przyczynić się do uzyskania lepszego wyniku ekonomicznego.

Karol Majchrowski

Główny specjalista ds. warzywnictwa