Ocena odchodów krów jako element monitorowania stada

Zarządzanie stadem bydła mlecznego wymaga obecnie analizowania wszystkich informacji i zagadnień związanych z jego funkcjonowaniem. Jednym z nich jest analiza żywienia, która to przecież ma duży wpływ na wydajności mleczne stada a dane dotyczące żywienia są zazwyczaj pierwszymi analizowanymi informacjami w przypadku wystąpienia zaburzeń czy chorób. Ocenę żywienia krów mlecznych powinno zaczynać się już na polu, dbając o pozyskanie pasz jak najwyższej jakości. Zwłaszcza w żywieniu przeżuwaczy ważna jest ciągłość żywienia, ale też odpowiednia struktura i jakość zadawanych pasz. „Pracę” nad dobrej jakości paszą należy kontynuować również na etapie zakiszania czy przechowywania i dalej oceniać na stole paszowym. Wyniki prawidłowości żywienia można obserwować w cyklicznie otrzymywanych raportach wynikowych, które są nieocenionym źródłem informacji z tą jednak uwagą, że wyniki te dają nam pogląd na to co się wydarzyło w stadzie tydzień, dwa, trzy tygodnie temu. Dlatego watro  wprowadzić do bieżącej kontroli prawidłowości żywienia stada jeszcze jeden element, którym jest ocena odchodów zwierząt.

Ocena kału krów jest narzędziem, które może dać nam pogląd w czasie rzeczywistym na stan zdrowia krów, przebieg fermentacji w żwaczu czy występowanie niektórych chorób metabolicznych. W najprostszej wersji jest to tani, nie wymagający specjalnego sprzętu i nakładów finansowych sposób oceny żywienia. Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to precyzyjna metoda. Nie dostarczy nam ona szczegółowych danych, jednak da pewien wgląd w sytuację – im wprawniejsze oko i większe doświadczeniem – tym lepszy.

Jakie zatem informacje można wyciągnąć z oceny kału w  oborze? Przede wszystkim trzeba wiedzieć na co zwrócić uwagę. Pierwszą rzeczą, którą powinno się ocenić to kolor odchodów. Jest on wypadkową m.in. rodzaju zadawanych pasz i tempem pasażu treści pokarmowej. Kolor powinien być odzwierciedlaniem zadawanej krowom paszy. I tak jeżeli bazą dawki pokarmowej jest kiszonka z kukurydzy kolor odchodów powinien być oliwkowo-żółty, jeżeli głównym komponentem jest siano kolor oliwkowo-brązowy, jeśli są to zielonki oliwkowo-zielony. Kolory charakterystyczne dla przypadków chorobowych to m.in. szary występujący przy biegunkach. Ciemny lub krwisty kał może być powodem krwawienia w przewodzie pokarmowym spowodowanym przez biegunkę ale też skarmianiem pasz porażonych mykotoksynami czy biegunką na tle bakteryjnym.

Drugim charakterystycznym wskaźnikiem jest konsystencja i wysokość odchodów. Konsystencja odchodów jest nierozerwalnie związana z pobraniem  wody oraz ze stadium cyklu produkcyjnego. Kał u jałówek i krów zasuszonych powinien mieć konsystencję bardziej zwartą w porównaniu do krów w wysokiej laktacji. Wynika to z ilości pobieranej paszy i wody a także ze składu dawki pokarmowej. Wraz ze wzrostem produkcji mleka, a co za tym idzie zwiększeniem pobrania paszy przyspiesza również tempo pasażu treści pokarmowej, w związku z tym kał u krów w laktacji ma konsystencję luźniejszą. Warto również zwrócić uwagę na wysokość oddanych przez krowę odchodów – przyjmuje się, że prawidłowa wysokość to 2,5 – 5 cm. Prawidłowo uformowane odchody powinny tworzyć kształt kopuły. Niższy i bardziej „rozlany” kał wskazuje na zbyt wodnistą konsystencję. Jego przyczyną może być np. zbyt duża ilość białka w paszy lub pobranie białka ulegającego nadmiernemu rozkładowi w żwaczu. Żeby zapobiec zatruciu organizmu nadmierną ilością azotu krowy zwiększają pobranie wody aby wydalić z moczem azot w postaci mocznika. Rozwodniony kał występuje również w okresach stresu cieplnego. Z drugiej strony jeżeli krowa wydala odchody o zbyt twardej konsystencji może to świadczyć o małym pobraniu wody – należy wtedy poszukać przyczyny takiego stanu rzeczy, w pierwszej kolejności należy sprawdzić stan poideł i jakość wody.

Ocena kału jest też dobrym wskaźnikiem pozwalającym kontrolować pojawienie się najczęściej występujących w stadach krów mlecznych chorób metabolicznych. Charakterystycznym objawem występowania kwasicy u krów jest zmieniona konsystencja i barwa – odchody stają się rozrzedzone a kolor zmienia się na specyficzny żółto-zielony. Często też kał krów z zaawansowaną kwasicą jest pienisty a czasem zawiera ślady krwi. Z kolei ketoza daje nico inny obraz – odchody są zbite i ciemne, często pokryte warstwą śluzu. Śluz w kale może też wskazywać na wystąpienie zapalenia jelit i silny stan zapalny przewodu pokarmowego. Z kolei odchody o konsystencji pasty, maziste są charakterystyczne dla lewostronnego przemieszczenia trawieńca.

Analizując próbki kału należy zwrócić uwagę na zawartość niestrawionych fragmentów paszy – obecność niestrawionych ziaren i cząstek dłuższych niż 1,25mm świadczy o złym wykorzystaniu paszy, nieprawidłowych procesach fermentacyjnych w żwaczu. Obecność dużych cząstek paszy może również świadczyć o tym, że krowy nie przeżuwają we właściwy sposób a tempo przepływu treści pokarmowej jest zbyt duże. Może być to spowodowane niewystarczającą zawartością fizycznie efektywnego włókna w paszy (peNDF), które stymuluje odruch przeżuwania u krów.

W ocenie cząsteczek kału pomaga test z użyciem sit kałowych lub w prostszej wersji z użyciem zwykłego sitka o średnicy oczek ok. 1mm. Żeby go wykonać należy zebrać przynajmniej pięć próbek (około 200-250ml), które są reprezentatywne dla danej grupy produkcyjnej. Próbki umieszcza się w sitku i płucze stałym strumieniem wody do momentu aż z sitka zacznie wypływać czysta woda. Tak przygotowaną próbkę należy wyłożyć na tacę lub inne płaskie naczynie (najlepiej o ciemnym kolorze) i ocenić pod kątem zawartości włókna oraz ziaren. Pojawienie się włókna w uzyskanej próbce nie jest powodem do niepokoju jeżeli nie przekraczają one 1,25mm a większość z nich ma długość poniżej 1cm. Obecność niestrawionego włókna może mieć swoje podłoże w nieprawidłowym zbilansowaniu dawki pokarmowej lub skarmianiu pasz słabej jakości. Może być też objawem występowania kwasicy w stadzie. Pojawienie się pewnej ilości ziarna w kale wysokowydajnych krów jest nieuniknione i spowodowane większą częstotliwością pobierania paszy,  szybszym tempem pasażu treści pokarmowej a także specyfiką pasz skarmianych krowom o wysokiej produkcji mleka. Należy jednak zwrócić uwagę na to czy obecność ziarna w odchodach nie jest spowodowana jego nieprawidłowym rozgnieceniem i uszkodzeniem okrywo owocowo-nasiennej, które będzie uniemożliwiało wykorzystanie składników odżywczych mikroflorze żwacza.

Monitorowanie ogólnego stanu zdrowia i prawidłowości żywienia powinno stanowić codzienną rutynę  w prowadzeniu gospodarstwa mlecznego. Ocena odchodów krów połączona z kontrolą żywienia oraz zarządzania stadem daje pełniejszy obraz całości i może pomóc wyjaśnić wiele problemów występujących w oborze. Jest to narzędzie, które warto wykorzystywać w codziennej pracy, pozwala ono na bieżący wgląd w status zdrowotny zwierząt oraz szybszy czas reakcji w razie wykrycia nieprawidłowości.

Sprawdź : Suplementy dla bydła