Nawożenie roślin strączkowych

Nawożenie roślin strączkowych

Rośliny strączkowe (motylkowe grubonasienne) to grupa użytkowa roślin z rodziny bobowatych (Fabaceae), która charakteryzuje się obecnością dużych nasion. W Polsce zasadnicze znaczenie przypisuje się na glebach zwięzłych uprawie grochu i bobiku, a na glebach lekkich łubinu żółtego. W ostatnim okresie, ze względu na zmiany zachodzące w nawykach żywieniowych społeczeństwa coraz większego znaczenia nabiera uprawa soi, soczewicy czy fasoli. Ważnym elementem prawidłowo prowadzonej uprawy roślin strączkowych jest zapewnienie im optymalnego dla danego gatunku pH, które mieści się w granicach 5,1 – 5,5 dla łubinu żółtego, 6,1 – 6,5 dla łubinu białego i lucerny oraz 6,1 – 7,0 dla bobiku.

Nawożenie fosforowe i potasowe

Rośliny strączkowe charakteryzują się dużymi potrzebami pokarmowymi w stosunku do fosforu i potasu, co wynika zarówno z tworzenia plonu, jak również ze znacznych wydatków energetycznych tej grupy roślin wynikających z symbiotycznego wiązania azotu. Przy jednostkowym pobraniu potrzeby pokarmowe roślin strączkowych kształtują się od 13,5 do 20,4 kg w przypadku fosforu i od 31,0 do 38,5 kg w przypadku potasu, z czego niższe potrzeby wykazuje groch, a wyższe łubiny. Nawożenie fosforowe i potasowe stosuje się w całości przedsiewnie, przy czym na glebach średnich potas aplikuje się w okresie jesiennym, a na lekkich, ze względu na możliwość jego wypłukania – w okresie wczesnowiosennym.

Na glebach średnio zasobnych w fosfor zalecane dawki tego składnika nawozowego (przy prognozowanym plonie) kształtują się następująco: 35 – 80 kg P₂O₅ dla bobiku odpowiednio przy plonie 2,0 – 4,5 t/ha, 20 – 50 kg P₂O₅ dla grochu przy plonie 1,5 – 3,5 t/ha, 20 – 60 kg P₂O₅ dla łubinu żółtego przy plonie 1,0 – 3,0 t/ha i 40 – 70 kg P₂O₅ dla łubinu wąskolistnego i białego przy plonie 2,0 – 3,5 t/ha oraz 50 – 75 kg P₂O₅ dla soi przy plonie 2,0 – 3,0 t/ha. Z kolei w przypadku potasu przy analogicznym plonie użytkowym wartości te kształtują się następująco: 75 – 185 kg K₂O dla bobiku, 45 – 105 kg K₂O dla grochu, 40 – 115 kg K₂O dla łubinu żółtego i 75 – 140 kg K₂O dla łubinu wąskolistnego i białego oraz 70 – 105 kg K₂O dla soi. W przypadku gleb o bardzo wysokiej zasobności w fosfor i potas zaleca się zmniejszenie dawek nawozów średnio o 30 – 40 kg P₂O₅ lub K₂O, zaś przy zasobności bardzo niskiej ich zwiększenie o 40 – 60 P₂O₅ lub K₂O/ha.

Nawożenie azotowe

Nawożenie azotowe roślin strączkowych ogranicza się najczęściej do przedsiewnej aplikacji dawki startowej tego makroskładnika, która wynosi 20 – 30 kg N/ha, bowiem potrzeby pokarmowe tej grupy roślin w stosunku do azotu pokrywane są poprzez wykorzystanie azotu atmosferycznego związanego przez bakterie brodawkowe. W warunkach Polski w ciągu roku ilości azotu związanego dzięki symbiozie roślin strączkowych z bakteriami brodawkowymi waha się w przedziale 40 – 250 kg N/ha. Jednakże w przypadku bobiku i grochu, zwłaszcza na glebach mniej zasobnych w azot, symbiotyczne wiązanie nie w pełni pokrywa potrzeby pokarmowe w stosunku do tego składnika. Stąd też w uprawie tych roślin zalecane jest pogłówne nawożenie azotem w dawce do 60 kg N/ha. Jednakże należy podkreślić, że zbyt wysokie dawki azotu aplikowanego doglebowo, względnie dolistnie mogą w znacznym stopniu ograniczyć symbiotyczne wiązanie tego składnika pokarmowego.

Magnez i siarka w uprawie roślin strączkowych

Uzyskanie wysokich plonów nasion roślin strączkowych, przy jednoczesnych dobrych parametrach jakościowych plonu użytkowego, wymaga również ich optymalnego zaopatrzenia w magnez. W przypadku niedoboru tego makroskładnika może stanowić on czynnik limitujący wielkość i jakość plonu użytkowego. Średnie jednostkowe pobranie magnezu, w przeliczeniu na 1 tonę nasion wraz z odpowiednią ilością plonu ubocznego, przez rośliny strączkowe waha się w przedziale od 3,3 kg Mg dla grochu do 4,9 kg Mg dla łubinów.

Na glebach średnio zasobnych w magnez zalecane dawki tego składnika nawozowego (przy prognozowanym plonie) kształtują się następująco: 10 – 30 kg MgO dla bobiku odpowiednio przy plonie 2,0 – 4,5 t/ha, 5 – 15 kg MgO dla grochu przy plonie 1,5 – 3,5 t/ha, 10 – 20 kg MgO dla łubinu żółtego przy plonie 1,0 – 3,0 t/ha i 15 – 30 kg MgO dla łubinu wąskolistnego i białego przy plonie 2,0 – 3,5 t/ha oraz 20 – 30 kg MgO dla soi przy plonie 2,0 – 3,0 t/ha. W przypadku gleb o bardzo wysokiej i wysokiej zasobności w magnez zalecana jest redukcja dawek tego składnika odpowiednio o 20 i 10 kg MgO, zaś przy zasobności bardzo niskiej i niskiej zwiększenie dawki magnezu odpowiednio o 30 i 15 kg MgO/ha. W uprawie roślin strączkowych magnez może być aplikowany nie tylko doglebowo, ale również pozakorzeniowo jako 5% roztwór siedmiowodnego siarczanu magnezu. Zalecane jest dwukrotne przeprowadzenie zabiegu dokarmiania dolistnego magnezem, a mianowicie na początku wzrostu wydłużeniowego łodygi oraz na początku fazy pąkowania roślin.

Aplikacja siarczanu magnezu stanowi również dobre źródło siarki dla roślin. Pierwiastek ten odgrywa istotną rolę w uprawie roślin strączkowych , bowiem niezbędny jest do przebiegu symbiotycznego wiązania azotu oraz do syntezy białka, wchodząc w skład enzymu nitrogenazy, który odgrywa kluczową rolę w procesie wiązania azotu. Optymalne zaopatrzenie roślin strączkowych w siarkę warunkuje uzyskanie wysokiej zawartości azotu całkowitego i białka w roślinach, które dodatkowo charakteryzuje się dobrymi parametrami jakościowymi, w tym odpowiednią zawartością aminokwasów egzogennych.

Mikroelementy w uprawie roślin strączkowych

Do prawidłowego wzrostu i rozwoju rośliny strączkowe wymagają optymalnego zaopatrzenia w bor, molibden, mangan, kobalt i cynk, przy czym molibden i kobalt są niezbędne w procesie symbiotycznego wiązania azotu. Pozostałe mikroskładniki uczestniczą w wielu procesach fizjologicznych roślin. W uprawie roślin strączkowych zalecane dawki mikroskładników w nawożeniu doglebowym kształtują się następująco: 2 – 3,5 kg B/ha, 6 – 10 kg Cu/ha i 8 – 12 kg Zn/ha. Z kolei w dokarmianiu dolistnym zalecana jest aplikacja 200 – 400 g B/ha, 300 g Cu, 600 g Zn/ha, 1200 g Mn/ha i 40 – 80 g Mo/ha.

dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie