Nawożenie buraka cukrowego

Nawożenie buraka cukrowego

Burak cukrowy charakteryzuje się stosunkowo dużymi potrzebami pokarmowymi. W okresie kiełkowania, jak również w początkowym okresie wzrostu (do osiągnięcia fazy 6 liści) wykazuje on wrażliwość na zasolenie gleby. Pobieranie składników pokarmowych przez buraka cukrowego zależy zarówno od plonu korzeni i plonu ubocznego, jak również od odmiany, składu chemicznego roślin oraz panujących w okresie wegetacji warunków klimatycznych. Występujące w końcowym okresie wegetacji buraka cukrowego obfite opady deszczu i wysokie temperatury przyczyniają się do przyspieszenia wzrostu roślin i pobierania składników pokarmowych, co jednak skutkuje opóźnieniem dojrzewania korzeni oraz negatywnie wpływa na ich wartość technologiczną.

Efektywność pobierania składników pokarmowych przez buraka cukrowego w początkowym okresie jego wzrostu jest niska i ulega zwiększeniu po około 60 dniach wegetacji roślin. W fazie rozrostu korzenia spichrzowego i narastania towarzyszących mu liści (między 60 a 130 dniem wegetacji) roślina ta pobiera około 75% ogólnej dawki NPK i zdecydowaną większość wapnia. W nawożeniu buraka istotną rolę odgrywa zachowanie właściwej proporcji pomiędzy składnikami pokarmowymi w nawożeniu, która w warunkach glebowo-klimatycznych Polski powinna wynosić 1:0,8:1,2 (N:P:K).

Zaopatrzenie buraka cukrowego w składniki pokarmowe w początkowym okresie wzrostu determinuje masę korzeni. Szybsze tworzenie liści oraz rozwój ich powierzchni asymilacyjnej skutkuje wcześniejszym wykształceniem struktury korzeni buraka, a w konsekwencji wyższym plonem użytkowym. Natomiast w późniejszym okresie wegetacji roślin dochodzi do wykorzystania tworzonego w liściach cukru do wypełniania struktury korzeni. W tym czasie obecność dużych ilości składników pokarmowych wpływających na wzrost liści obniża plon użytkowy, ponieważ cukier tworzony podczas fotosyntezy wykorzystywany jest do przyrostu masy wegetatywnej, a nie do wzrostu korzeni.

 

Nawożenie organiczne

W uprawie buraka cukrowego ważną rolę odgrywa nawożenie organiczne, a zwłaszcza aplikacja obornika, który najlepiej jest stosować w okresie jesiennym. Wiosenna aplikacja nawozu przyczynia się bowiem nie tylko do słabego wykorzystania składników pokarmowych, ale również wpływa na tworzenie dużej liczby korzeni rozwidlonych. W przypadku uprawy buraka cukrowego jako nawozy zielone dobrze sprawdzają się rośliny strączkowe. Można również stosować gnojowicę, stanowiącą dobre źródło zwłaszcza azotu i potasu, uzupełniając jednocześnie przy jej aplikacji nawożenie fosforowe. Jednakże należy pamiętać, że zbyt wysokie dawki gnojowicy nie prowadzą do zwyżki plonowania roślin, a jednocześnie mogą pogarszać parametry jakościowe korzeni buraka. Do nawożenia tej rośliny można również stosować gnojówkę czy komposty.

Nawożenie azotowe

Nawożenie azotowe w największym stopniu wpływa na wielkość i jakość plonu korzeni buraka cukrowego. Azot warunkuje wytworzenie optymalnej powierzchni asymilacyjnej, co zwiększa efektywność procesu fotosyntezy, a w konsekwencji ilość tworzonych cukrów, które gromadzą się w korzeniu buraka. Jednak zbyt wysokie dawki azotu wpływają na pogorszenie parametrów jakościowych plonu użytkowego, ponieważ dochodzi do intensywnego przyrostu masy liści, przy jednoczesnym obniżonym tworzeniu masy korzeniowej, opóźnionego dojrzewania oraz gromadzenia się w korzeniach składników melasotwórczych. Zwiększa się także podatność roślin na choroby grzybowe.

Stąd też przy ustalaniu dawki azotu w uprawie buraka cukrowego należy uwzględnić zarówno zasobność gleby oraz jej odczyn, jak również przedplon i oczekiwany plon korzeni. Przyjmuje się, że dawka azotu, na którą składa się azot zastosowany w formie nawozów oraz wynikający z przedplonu w uprawie tej rośliny nie powinna być wyższa niż 160 kg/ha. Nawożenie azotem stosuje się przedsiewnie i pogłównie, jednak zbyt późne zastosowanie pogłównej dawki azotu (III dekada maja – I dekada czerwca), szczególnie w okresach charakteryzujących się niewielkimi opadami, prowadzi do niskiego pobrania tego makroskładnika przez korzenie sorbujące. Skutkuje to niekorzystnym wpływem zalegającego azotu w glebie na rozwój korzeni w głąb gleby, co przyczynia się do tworzenia krótkich i silnie rozwidlonych korzeni spichrzowych oraz płytko rozwiniętych korzeni sorbujących. Taki system korzeniowy uniemożliwia roślinie korzystanie ze znajdujących się niżej rezerw wilgoci glebowej, jak również występujących w podglebiu składników pokarmowych. Tworzone w takich warunkach małe korzenie zawierają mniej sacharozy, przy jednoczesnej wyższej zawartości niebiałkowych form azotu, a także potasu i sodu.

Nawożenie fosforowe i potasowe

Burak cukrowy z nawozów wykorzystuje fosfor w blisko 20%, zaś pobieranie tego pierwiastka z plonem 40 t korzeni buraka wraz z odpowiednią ilością liści wynosi od 60 do 80 kg/ha. Nawożenie fosforowe należy stosować w okresie jesiennym w dawkach (w granicach 20 – 100 kg P2O5/ha), które uwzględniają zasobność gleby w przyswajalne formy fosforu. W przypadku gleb bardzo ubogich zalecana jest dodatkowo przedsiewna aplikacja tego składnika w dawce wynoszącej od 30 do 40 kg P2O5/ha. Jesienna aplikacja tego składnika pokarmowego zabezpiecza zasoby fosforu w głębszych warstwach gleby umożliwiając jego wykorzystanie przez rośliny w okresie największego zapotrzebowania, czyli w trakcie rozwoju korzenia spichrzowego, gdy występujące w tym okresie susze, uniemożliwiają pobieranie przez rośliny fosforu z płytszych warstw gleby.

Burak cukrowy należy do roślin charakteryzujących się dużymi potrzebami pokarmowymi w stosunku do potasu, którego zalecane dawki, w zależności od zasobności gleby, wynoszą od 60 do 140 kg K2O/ha. Potas odgrywa zasadniczą rolę w aktywacji enzymów, które wpływają na odprowadzanie wytworzonych asymilatów z liści do korzeni buraka. Optymalne zaopatrzenie roślin w ten składnik pokarmowy wpływa korzystnie na uzyskany plon korzeni buraka cukrowego oraz zwiększenie w nich koncentracji cukru.

Niedobory makroskładników

W uprawie buraka cukrowego niedobór azotu obniża zawartość chlorofilu, szczególnie w liściach starszych. Przy długotrwałym niedoborze tego makroskładnika dochodzi do ograniczenia aktywności fotosyntetycznej roślin. Z kolei niedobór fosforu prowadzi do częściowego ograniczenia przemian cukrów w buraku cukrowym, zaś niedobór potasu wpływa na upośledzenie działania aparatów szparkowych, co skutkuje ograniczeniem tworzenia cukrów. Przy długotrwałym niedoborze fosforu i potasu, w efekcie zwiększenia współczynnika transpiracji, zarówno na świetle, jak i w ciemności, dochodzi do nieproduktywnego wykorzystania wody przez rośliny.

Mikroelementy w uprawie buraka cukrowego

Burak cukrowy charakteryzuje się bardzo dużą wrażliwość na deficyt boru i manganu, a także jest wrażliwy na niedobór miedzi i cynku. Zawartości boru, miedzi i molibdenu w buraku są dodatnio skorelowane z uzyskiwanymi plonami korzeni. Dokarmianie dolistne buraka cukrowego mikroelementami zalecane jest w okresie od momentu wytworzenia przez roślinę 4 – 10 dobrze rozwiniętych liści do zwarcia międzyrzędzi.

Dlaczego bor jest taki ważny?

W uprawie buraka cukrowego kluczową rolę odgrywa dokarmianie pozakorzeniowe borem, przy czym pobranie tego mikroelementu z plonem z powierzchni 1 ha wynosi najczęściej od 600 do 700 g. Największe zapotrzebowanie tej rośliny na bor występuje w przypadku młodych tkanek, w których zachodzą intensywnie procesy metaboliczne. Bor korzystnie wpływa na plon korzeni buraka cukrowego, jak również na jego parametry jakościowe, w tym zawartość cukru. Pierwiastek ten wpływa także na zawartość substancji melasotwórczych, azotanów i auksyn.

Najlepsze efekty występują przy stosowaniu boru przed wystąpieniem objawów jego niedoboru, gdyż zmniejsza to prawdopodobieństwo strat w plonie korzeni buraka cukrowego. Niedobór tego mikroskładnika wpływa bowiem na obniżenie plonowania roślin, zmniejszenie koncentracji cukru w korzeniu buraka cukrowego, jak również zwiększenie zawartości substancji melasotwórczych.

Dokarmianie pozakorzeniowe manganem

Burak cukrowy charakteryzuje się dużymi potrzebami pokarmowymi w odniesieniu do manganu, który stanowi mikroelement o bardzo dużym znaczeniu w uprawie tej rośliny. W konsekwencji aplikacja tego mikroelementu prowadzi do zwiększenia plonów korzeni buraka cukrowego. Pobranie manganu przez buraka cukrowego wynosi około 350 g/ha. Niedobór tego mikroelementu prowadzi do ograniczenia rozwoju korzeni buraka cukrowego, jak również zmniejszenia plonu cukru, przy jednoczesnym zwiększeniu zawartości substancji melasotwórczych w korzeniach.

Cynk i miedź w uprawie buraka cukrowego

Burak cukrowy wykazuje średnią wrażliwość na niedobór cynku, a pobranie tego mikroelementu przez rośliny wynosi około 350 g/ha. Pierwiastek ten bierze udział w przemianach związków azotowych i fosforowych w roślinie oraz wchodzi w skład enzymów, uczestnicząc w przemianach węglowodanów i białek. Niedobór cynku wiąże się z nagromadzeniem w korzeniach buraka cukrowego prostych związków azotowych, takich jak aminokwasy i amidy, które wpływają niekorzystnie na krystalizację sacharozy na etapie technologicznym.

Burak cukrowy charakteryzuje się średnią wrażliwością na niedobór miedzi, przy pobraniu tego mikroskładnika na poziomie 45 g z powierzchni 1 ha. Optymalne zaopatrzenie buraka w miedź wpływa na zwiększenie efektywności wykorzystania azotu przez rośliny oraz ogranicza w korzeniach zawartość azotu α-aminowego, niekorzystnie wpływającego na proces krystalizacji cukru. Niedobór miedzi może skutkować ograniczeniem plonowania buraka cukrowego.

Dokarmianie pozakorzeniowe molibdenem

W uprawie buraka cukrowego molibden wpływa na przemiany azotu w roślinach, w związku z jego obecnością w składzie reduktazy azotanowej. Poprzez oddziaływanie na gospodarkę azotową i fosforową roślin molibden wykazuje korzystny wpływ na parametry jakościowe plonu użytkowego buraka cukrowego. Niedobór molibdenu wiąże się z redukcją ilości reduktazy azotanowej, co w konsekwencji prowadzi do ograniczenia redukcji jonów azotanowych do amonowych i tym samym zmniejszenia wiązania azotu w roślinach. Ograniczone wykorzystanie azotu przez buraka cukrowego wpływa na obniżenie plonowania, jak również zmniejszenie zawartości cukru w korzeniach. Poza tym zgromadzone w korzeniach niebiałkowe związki azotu niekorzystnie oddziałują na technologiczny proces krystalizacji sacharozy, przyczyniając się do obniżenia plonu technologicznego cukru.

 

dr hab. Marzena S. Brodowska, prof. uczelni