Azot jako plonotwórczy pierwiastek w warzywach

Azot jako plonotwórczy pierwiastek w warzywach

Azot jest wymagany przez warzywa w stosunkowo dużych ilościach i jeśli uprawy nie są zaopatrzone w wystarczającą ilość azotu, wydajność może być znacznie zmniejszona. Największe zapotrzebowanie względem N wykazują warzywa kapustne i korzeniowe. Nawozy stanowią od kilku do kilkunastu procent całkowitych kosztów produkcji większości upraw warzyw. Dlatego ważne jest, aby rolnicy podchodzili do nawożenia umiejętnie, opierając się na analizach gleby celem zastosowania optymalnej ilości nawozu dostosowanej do potrzeb gatunku. Azot jest jednym z ważniejszych i niezbędnych składników odżywczych, których rośliny potrzebują z gleby. Dla większości rolników jest najważniejszym składnikiem odżywczym, ponieważ ma duży wpływ na wzrost. Jednak może być szybko wymywany na glebach piaszczystych lub gubić się w powietrzu, przez co staje się niedostępny dla obecnych lub kolejnych upraw. Azot jest wykorzystywany przez rośliny jako główny składnik aminokwasów, białek i enzymów.

Poniżej kilka kwestii na które warto zwrócić uwagę, by lepiej zrozumieć istotę azotu oraz poznać technologię wpływającą na efektywniejsze jego wykorzystanie przy jednoczesnym zminimalizowaniu strat,  co bezpośrednio wpływa na koszty nawożenia tym składnikiem.

Azot – niedobór i toksyczność

Rośliny o ciężkim niedoborze azotu rosną słabo i generalnie mają małe, blade liście. Najstarsze liście są pierwszymi, które wykazują objawy niedoboru (żółknięcie). Dzieje się tak ponieważ azot jest ponownie mobilizowany przez roślinę ze starych liści do młodej rosnącej tkanki, gdzie jest najbardziej potrzebny. Niedobór azotu może być trudny do określenia na podstawie samych objawów wizualnych, zwłaszcza jeśli nie jest ciężki, ale może to mieć wpływ na wzrost i wydajność plonu. Należy pamiętać, że podobne objawy do niedoboru azotu mogą wynikać z zimnej pogody i uszkodzeń korzeni spowodowanych przez choroby, nicienie lub owady. Toksyczność azotu charakteryzuje się martwą tkanką na końcu i krawędziach liścia.

Cykl azotowy

Azot jest zawarty w nawozach czy to organicznych czy też mineralnych, ale występuje także w glebie, w materiale roślinnym, w atmosferze, a w niektórych przypadkach w wodach gruntowych. Jednak żeby azot mógł być pobrany przez rośliny, musi przejść cykl przemian przekształcając się w odpowiednie formy. Na te przemiany mają między innymi wpływ takie czynniki jak: właściwości gleby czy też klimat. Ważne jest, aby plantatorzy rozumieli i zwrócili uwagę na cykl przemian azotu, po to by efektywnie nawozić swoje uprawy tym pierwiastkiem.

Różne formy azotu

Rośliny mogą pobierać azot w postaci azotanu lub amonu. Nie mogą przyjmować mocznika ani azotu organicznego bezpośrednio, ponieważ formy te muszą najpierw zostać przekształcone przez bakterie glebowe w azotany lub amon. Proces przekształcania mocznika w amon jest znany jako hydroliza mocznika. Powyżej temperatury gleby wynoszącej 5°C mocznik tworzy jony amonowe w ciągu 2–7 dni. Mocznik nie ma ładunku i może być wymywany z gleby zwłaszcza lekkiej prawie tak łatwo jak azotan.

Jony azotanowe są słabo utrzymywane przez wszystkie gleby, w szczególności przez piaski. Poruszają się w roztworze glebowym i jeśli nie zostaną wchłonięte przez rośliny, mogą być łatwo utracone przez wymywanie w skutek obfitych opadów lub nadmiernego nawadniania.

Amon nie jest łatwo wymywany z gleby. Jon amonowy ma ładunek dodatni i jest utrzymywany przez cząstki gliny i materię organiczną, które zawierają ładunki ujemne na ich powierzchni.

Jon azotanowy jest główną formą azotu pobieranego przez rośliny w glebie, ale jony amonowe są również absorbowane przez korzenie. Jony amonowe będą konkurować z innymi dodatnio naładowanymi jonami, takimi jak wapń, magnez i potas, do wchłaniania do korzeni. Nadmierne ilości jonów amonowych lub potasowych w glebie mogą zmniejszać wchłanianie wapnia w roślinie. Może to prowadzić do zgnilizny i poparzenia końcówek pomidorów, papryki, kalafiorów, sałaty i innych warzyw.

Azot organiczny w glebie

Materia organiczna w glebie pochodzi z rozkładających się resztek roślinnych z poprzednich upraw oraz z wszelkich dodatków, takich jak obornik drobiowy lub kompost. W miarę rozpadu materii organicznej może uwalniać się azot. Azot organiczny przekształca się w amon w procesie mineralizacji. Amon może być następnie pobierany przez rośliny lub przekształcany przez bakterie w glebie w azotany. Szybkość rozkładu materii organicznej zwiększa się w ciepłych i wilgotnych warunkach. Uprawa gleby pomaga w rozkładaniu rozkładającej się materii organicznej, a napowietrzanie pomaga również w rozpadzie.

Nawozy organiczne

Nawozy organiczne, takie jak np. kompost zawierają azot. Kompost to materia organiczna, która przeszła proces kompostowania w celu uzyskania bardziej stabilnego materiału organicznego. Zawierają humus, który zwiększa zdolność gleby do przechowywania wielu składników odżywczych. Komposty zawierają również dużą różnorodność mikroorganizmów. Powoli uwalniają azot do roztworu glebowego, ale jeśli nie są stosowane w bardzo dużych ilościach, nie są w stanie spełnić wymagań azotowych szybko rosnącej uprawy warzyw. Mogą polepszyć strukturę gleby, dzięki czemu gleba tworzy agregaty i staje się bardziej krucha.

Obornik drobiowy jest szeroko stosowany w uprawie warzyw. Jest tanim źródłem nawozu, który zawiera wiele podstawowych elementów roślinnych, które są uwalniane podczas przemian. Obornik pomaga również w budowaniu zawartości materii organicznej w glebie, co poprawia zdolność gleby do utrzymywania składników odżywczych. Jednak jako nawóz obornik drobiowy ma szereg ograniczeń takich jak np.:

  1. Nieznana lub zmienna zawartość składników odżywczych.
  2. Zawartość składników odżywczych może nie odpowiadać wymaganiom roślin uprawnych, powodując nadmierne ilości niektórych składników odżywczych.
  3. Stosuje się go przed sadzeniem roślin minimum na 3 tygodnie, aby zapobiec toksyczności amoniaku. W tym okresie następuje gwałtowne uwalnianie azotu i duża część tego azotu staje się niedostępna dla uprawy z powodu wypłukiwania lub utraty do atmosfery (ulatnianie się).

Mineralizacja azotu

Różne rodzaje materii organicznej mają różne możliwości uwalniania azotu do gleby. Stosunek węgla do azotu (C: N) w materiałach organicznych dostarcza informacji o tym, czy nastąpi natychmiastowy wzrost netto dostępnego azotu, czy przejściowy spadek dostępnego azotu, gdy materiał ulega rozkładowi. Gdy stosunek C: N jest mniejszy niż około 25: 1, tak jak w przypadku roślin strączkowych, można oczekiwać wzrostu dostępnego azotu, gdy mikroorganizmy rozkładają ten materiał. Jednakże, jeśli stosunek C: N jest większy niż około 25: 1, tak jak w słomie, prawdopodobne wystąpi tymczasowe zmniejszenie dostępnego azotu po rozkładzie. Jest to tzw. unieruchomienie lub efekt redukcji azotu i występuje, ponieważ mikroorganizmy potrzebują dodatkowego azotu do wykorzystania całego węgla z materii organicznej. Po kilku tygodniach unieruchomiony azot w organizmach drobnoustrojów może zostać zmineralizowany z powrotem do postaci nieorganicznej i stanie się możliwy do pobierania przez rośliny. Jednak aby zapobiec tymczasowemu niedoborowi azotu warto dostarczyć go do gleby w nawożeniu mineralnym.

W warunkach ciepłych i wilgotnych większość amonu jest przekształcana w azotan w ciągu 4–7 dni. W miarę przekształcania amonu w azotan uwalniają się jony wodoru, co może powodować wzrost kwasowości gleby. Zakwaszenie gleby możemy zredukować poprzez wapnowanie.

Nawozy azotowe

Wymagania azotowe różnią się w zależności od etapu uprawy warzyw. Umiejętne dostosowanie dawek azotu z uwzględnieniem jego wszystkich dostępnych źródeł stanowi klucz do sukcesu w produkcji. Młode rośliny warzywne wymagają znacznie mniej azotu niż rośliny starsze. Na tym etapie system korzeniowy roślin jest jeszcze słabo rozwinięty co utrudnia skuteczne wykorzystanie azotu przez co istnieje ryzyko ponoszenia dużych strat z powodu wymywania. Jest to szczególnie istotne na piaskach, które mają słabą zdolność zatrzymywania azotu. Gdy roślina dojrzeje, będzie wymagać zwiększenia ilości azotu, aby utrzymać szybki wzrost. System korzeniowy staje się bardziej rozległy i jest w stanie uzyskać dostęp do znacznie większej ilości azotu stosowanego w uprawie warzyw. Dlatego ważne jest umiejętne stosowanie nawozów azotowych i wybór takich które ograniczą ryzyko strat tego pierwiastka o których mowa powyżej. Technologia N-Process zawarta w części nawozów granulowanych firmy Timac Agro charakteryzuje się cząsteczką azotu zabezpieczoną przed wymywaniem i ulatnianiem się tego pierwiastka. Dodatkowo wpływa na aktywność mikroorganizmów glebowych, wskutek czego mamy lepsze wykorzystanie azotu z naturalnych źródeł. W kompleksie N-Process zawarte są pochodne Indolu, które mają wpływ na lepsze pobranie, wykorzystanie i przetworzenie azotu przez roślinę, co prowadzi do zmniejszenia nagromadzania się szkodliwych azotanów.

N-Process to przede wszystkim skuteczność i efektywność nawożenia azotem, a w rezultacie wyższy plon co daje lepszy rachunek ekonomiczny z uprawy.

 

Karol Majchrowski

Główny specjalista ds. warzywnictwa