Uprawa kukurydzy na ziarno – wyzwania na starcie
Kukurydza od kilku lat nie traci na popularności, a jej areał w Polsce ustabilizował się na poziomie około miliona hektarów i nawet niestabilne ceny ziarna nie skłaniają rolników do zastąpienia jej innymi roślinami uprawnymi. Poza tym trzeba pamiętać, że około połowa tej uprawy jest zasiewana z przeznaczeniem na kiszonkę niezbędną w żywieniu bydła mlecznego i opasów. W przypadku kiedy gospodarstwo prowadzi hodowlę bydła, konieczne jest zapewnienie bazy pasz objętościowych dla zwierząt hodowlanych. Niewiele jest innych roślin mogących dać w naszych warunkach klimatycznych plon wysokoenergetycznej zielonki na poziomie 50-60 ton/ha.
Uprawa kukurydzy na ziarno – dlaczego warto się na nią zdecydować?
Kukurydzę z przeznaczeniem na ziarno uprawia wiele gospodarstw towarowych, specjalizujących się w produkcji roślinnej. Jej wysoka tolerancja na uprawę w monokulturze, słabsze wymagania glebowe oraz dobra wartość nawozowa resztek pożniwnych sprawiają, że stała się interesującą pozycją, szczególnie w płodozmianie gospodarstw wielkoobszarowych. Nowością jest jednak coraz większy udział gospodarstw z produkcją zwierzęcą, które interesują się uprawą kukurydzy na ziarno, np. do zakiszenia, celem jak najtańszego sposobu uzupełnienia bazy paszowej w gospodarstwie.
Wszystkie te przesłanki sprowadzają się do tego, aby we własnym gospodarstwie wyprodukować jak najwięcej własnej paszy dobrej jakości, a wysoko plonująca kukurydza z przeznaczeniem na kiszonkę lub na ziarno idealnie się do tego celu nadaje. Niestety, nie jest to jednak takie proste, jakby mogło by się wydawać.
Siew kukurydzy – wymagania rośliny
Kukurydza jest rośliną wybitnie ciepłolubną, pochodzi z Meksyku. Jak większość roślin tropikalnych, może ona w pewnych warunkach podwoić wydajność fotosyntezy, wchodząc w tzw. szlak fotosyntezy C4, co skutkuje również wyższą produkcją biomasy – ma to kluczowe znaczenie dla uzyskania wysokich plonów kukurydzy. Jednak postęp hodowlany umożliwił uprawę tej rośliny (nawet na ziarno) praktycznie w całym kraju, poza terenami wysokogórskimi. Nie oznacza to jednak, że kukurydza przestała być rośliną o wysokich wymaganiach cieplnych.
Co prawda najnowsze odmiany potrafią skiełkować już w temperaturze 6oC, ale mimo wszystko największym problemem są duże wahania temperatury oraz przymrozki wiosną. Za absolutnie minimalną temperaturę gleby podczas siewu kukurydzy należy przyjąć 6-8oC, pamiętając jednak o tym, że minimalna temperatura dla wschodów i wykształcania organów wegetatywnych wiosną to 10-12oC, a optymalna to aż 15-20oC. Wiadomo jednak, że w polskich warunkach nie mamy żadnej gwarancji, a wręcz jest niewielkie prawdopodobieństwo tak ciepłej wiosny. Jak więc można zminimalizować negatywny wpływ ww. czynników na początkowy rozwój kukurydzy?
Nawożenie startowe kukurydzy
Czynników wpływających na start i rozwój początkowy jest wiele: od dostępności wody związanej bezpośrednio z terminem siewu, rodzajem gleby, stanowiskiem, przez właściwą agrotechnikę, głębokość uprawy przedsiewnej, jakość siewu, po sprawy związane z doborem odpowiedniej odmiany i przede wszystkim nawożeniem – przedsiewnym oraz ewentualnie pogłównym oraz dolistnym. Mogłoby się wydawać, że nawożenie przedsiewne ma niewielki wpływ na początkowy rozwój tej rośliny, która ilościowo najwięcej składników pokarmowych pobiera dopiero w fazie zakrywania rzędów. Jest jednak inaczej. To właśnie nawożenie startowe w dużym stopniu warunkuje właściwy rozwój początkowy kukurydzy, jej odporność na stresy oraz właściwe pobieranie składników pokarmowych i wody. Kukurydza na wyprodukowanie 1 t ziarna wraz z plonem zielonej masy pobiera ok. 20 kg N, 10 kg P2O5, 25 kg K2O, 3 kg S, 7 kg MgO, 20 g B i 40 g Zn. Jednak to nie ilość składników, ale ich właściwa forma i stała dostępność już od początku wegetacji determinuje rozwój kukurydzy.
Nawozy pod kukurydzę – fosfor
Krytycznym momentem jest okres po wschodach, kiedy kukurydza przestawia się z odżywiania się z bielma ziarniaka na odżywianie jej przez system korzeniowy. Bardzo często można zaobserwować wówczas, szczególnie w fazie 4-6 liścia, problemy z pobieraniem min. fosforu objawiające się sinofioletowymi przebarwieniami postępującymi od brzegów liści. Najczęściej dzieje się tak na polach o nieuregulowanym pH i przy chłodnej pogodzie, która jak zauważyliśmy wcześniej w warunkach klimatycznych Polski często zdarza się w okolicach przełomu maja i czerwca, znacznie utrudniając pobieranie fosforu. Problemy z dostępnością dla roślin tego składnika już na początku wegetacji mogą spowodować znaczny spadek potencjału plonowania tej rośliny, który jest budowany już w fazie 6 liścia.
Tymczasem fosfor dla roślin jest pierwiastkiem absolutnie niezbędnym w rozwoju – nie tylko kukurydzy, ale i każdej innej rośliny uprawnej. Szczególnie ważna jest jego rola w początkowym okresie rozwoju roślin. To głównie fosfor w połączeniu z wapniem i cynkiem odpowiada m.in. za szybki rozwój systemu korzeniowego kukurydzy. Problemy z dostępnością tego składnika na glebach kwaśnych mogą stanowić poważne zagrożenie dla wzrostu i rozwoju tej rośliny. Drugim problemem związanym z tym pierwiastkiem jest szybko spadająca w czasie dostępność tego składnika w glebie po jego zastosowaniu. Rola fosforu nie kończy się bowiem na fazie początkowego wzrostu roślin. Jest to również pierwiastek absolutnie niezbędny w tworzeniu organów generatywnych, czyli tych, które dają nam plon ziarna. Rośliny potrzebują, więc fosforu, który po pierwsze będzie maksymalnie dostępny niezależnie od pH gleby, a po drugie takiego, którego dostępność będzie zapewniona podczas całego okresu wegetacji. Dlatego w kukurydzy tak powszechne stało się stosowanie aplikatorów do wysiewu nawozów granulowanych jak nawozy fosforowe firmy Timac Agro, które umożliwiają precyzyjne, zlokalizowane umieszczenie granul nawozu w odległości jak kilku centymetrów od wysiewanych nasion kukurydzy. Ważne jest jednak to, aby były to nawozy dopasowane składem do potrzeb pokarmowych kukurydzy, tzn. zawierające startową dawkę azotu, szybko i długo dostępny fosfor, najlepiej uzupełniony łatwo dostępnym wapniem, oraz zawierające najważniejszy dla niej mikroelement jakim jest cynk.
Zobacz też nasz artykuł: Nawożenie dolistne w kukurydzy
Wybierz sprawdzone nawozy pod kukurydzę
Przykładem takiego specjalistycznego nawozu jest Eurofertil Top 35 NP, zawierający wszystkie wymienione składniki uzupełnione o niezbędne dla kukurydzy siarkę i magnez. Dodatkowo nawóz zawiera fosfor nowej generacji o nazwie Top Phos, chroniony przed uwstecznianiem w kwaśnej glebie oraz kompleks biostymulujący rozwój systemu korzeniowego o nazwie Physio+. Współdziałanie chronionego przed uwstecznianiem fosforu, wapnia i wysokiej dawki cynku w początkowym okresie rozwoju kukurydzy jest nie do przecenienia. Najmocniejszy efekt działania tych składników widać pod ziemią, w postaci szybko i mocno rozwiniętego systemu korzeniowego. A to właśnie system korzeniowy, który powinien jak najmocniej wykształcić się w początkowym okresie rozwoju, będzie odpowiedzialny za zaopatrzenie szybko rosnącej rośliny w wodę i składniki mineralne. Szczególnie istotne jest to w warunkach klimatycznych Polski, gdzie nierzadko mamy do czynienia z okresową suszą przypadającą najczęściej w okolicach lipca. Tutaj dochodzimy do potasu, który zastosowany przedsiewnie w formie nawozów potasowych lub naturalnych powinien być dostępny przez cały okres wegetacji, ponieważ pomaga on regulować gospodarkę wodną roślin. Problemy z zaopatrzeniem w wodę, a co za tym idzie z gospodarką wodną roślin w tym okresie, mogą doprowadzić do drastycznego spadku plonu zarówno ziarna jak i zielonki.
Nawozy startowe pod kukurydzę – nawożenie ultrazlokalizowane
Dalszym udoskonaleniem rzędowego wysiewu nawozów staje się nawożenie ultrazlokalizowane: coraz popularniejsze w ostatnich latach rozwiązanie, polegające na aplikacji nawozu bezpośrednio z nasionami. Mowa tu o innowacyjnej metodzie odżywiania kukurydzy już od pierwszych dni po wytworzeniu systemu korzeniowego. Osiąga się to stosując nawóz w postaci mikrogranulatu, stosowanego ze specjalnego aplikatora bezpośrednio do redlicy nasiennej. Dzięki temu składniki pokarmowe trafiają w bezpośrednie sąsiedztwo nasion, i mogą być dostępne już od początku wegetacji roślin. Przykładem takiego rozwiązania, które zawiera wszystkie niezbędne w początkowym okresie składniki pokarmowe, jest mikrogranulat o nazwie Physiostart. Oprócz azotu, fosforu, wapnia, siarki i cynku, zawiera on wspomniany wcześniej kompleks biostymulujący Physio+ stymulujący szybki rozwój systemu korzeniowego roślin uprawnych.
Wszystkie ww. nawozy zawierają dodatkowo mezocalc, czyli wysoce reaktywny wapń, który przede wszystkim stanowi doskonałe źródło wapnia odżywczego dla roślin – tak ważnego przy budowie komórek w początkowym okresie rozwoju roślin, a dodatkowo podnosi odczyn gleby w obrębie ryzosfery (strefy korzeniowej), zwiększa pobieranie makroskładników, poprawia żyzność gleby i jej strukturę, aktywizuje jej życie mikrobiologiczne.
Uprawa kukurydzy na ziarno a ilość potrzebnego nawozu
Mówiąc o innowacyjnych sposobach nawożenia, czy raczej odżywiania kukurydzy nie sposób nie zauważyć jak zmieniają się dawki nawozów/ha. W technologii tradycyjnej przy siewie rzutowym w zależności od składu nawozu są to ilości ok 400kg/ha. Przy siewie zlokalizowanym, przy pomocy podsiewacza do nawozów granulowanych są to ilości ok 150-250 kg/ha, a więc o połowę mniejsze. Nawożenie ultrazlokalizowane, czyli aplikacja mikrogranulatu polega na wysiewie już tylko 20-25 kg nawozu/ha. Wbrew pozorom już tak mała dawka może mieć kapitalne znaczenie dla wiosennego rozwoju kukurydzy, szczególnie w trudnych, polskich warunkach klimatyczno-glebowych.
Nawożenie kukurydzy jest mocno kosztochłonną częścią uprawy, jednak jeśli nie będziemy stosować skutecznych, specjalistycznych rozwiązań „skrojonych na miarę” dla każdej rośliny, nie uda się nam osiągać najwyższych plonów, a co za tym idzie satysfakcji finansowej. Nowoczesne odmiany kukurydzy, innowacyjne nawożenie, połączone z właściwą agrotechniką i ochroną powinny stanowić klucz do sukcesu w uprawie tej rośliny w każdym gospodarstwie.
Wojciech Prokop